Amonyak ve Özellikleri | Kullanıldığı Alanlar
Amonyak (NH₃), azot ve hidrojen elementlerinden oluşan renksiz, keskin kokulu, suda kolayca çözünebilen bir bileşiktir. Hem doğada (organik maddelerin bozunmasıyla) hem de endüstride (Haber-Bosch prosesiyle) üretilir. Gübre, temizlik ürünleri, patlayıcı, soğutucu gaz ve birçok kimyasalın üretiminde çok temel bir hammaddedir.
Kimyasal Tanım
-
Kimyasal adı: Amonyak
-
Moleküler formül: NH₃
-
Molekül ağırlığı: 17,03 g/mol
-
CAS Numarası: 7664-41-7
-
Yapı: Üç adet hidrojen atomu azot atomuna kovalent bağlıdır; molekül piramidal geometriye sahiptir.
Fiziksel Özellikler
-
Görünüm: Renksiz, keskin kokulu gaz
-
Yoğunluk: 0,73 kg/m³ (hava <1, bu nedenle yükselir)
-
Kaynama noktası: -33,3 °C
-
Erime noktası: -77,7 °C
-
Çözünürlük: Suda çok yüksek çözünür (1 L suda 700 L’den fazla NH₃ çözünebilir, “amonyaklı su” → NH₄OH oluşur)
-
pH: Sulu çözeltisi bazik (yaklaşık pH 11–12)
-
Isıl iletkenlik: Yüksek (soğutucu olarak avantajlıdır)
-
Koku eşiği: ~5 ppm (çok düşük derişimde bile algılanabilir)
Kimyasal Özellikler
-
Bazik karakter: Suda çözündüğünde amonyum hidroksit (NH₄OH) oluşturarak bazik çözelti verir.
-
Reaktivite: Asitlerle kolayca tepkimeye girerek amonyum tuzları oluşturur (ör. HCl + NH₃ → NH₄Cl).
-
İndirgen özellik: Yüksek sıcaklıkta güçlü indirgen olarak davranabilir.
-
Yanıcılık: Hava ile %16–25 arası derişimde yanıcıdır.
Teknik Kullanım Alanları
-
Gübre Endüstrisi
-
Amonyum nitrat, amonyum sülfat, üre üretiminde → azotlu gübrelerin ana hammaddesi
-
-
Kimya Endüstrisi
-
Nitrik asit, sodyum karbonat, patlayıcı (TNT, RDX) üretiminde ara madde
-
Reçine, boya ve plastik hammaddesi
-
-
Soğutma Teknolojisi
-
Endüstriyel soğutma sistemlerinde soğutucu gaz (R-717)
-
-
Temizlik ve Dezenfeksiyon
-
Ev tipi temizlik ürünlerinde düşük derişimli çözeltiler
-
Yağ ve kir çözücü özellik
-
-
Metalurji
-
Yüzey sertleştirme (nitrürleme) işlemlerinde
-
Pas önleyici atmosferlerde
-
-
Su Arıtma
-
Klor ile reaksiyonundan kloramin türevleri (dezenfektan) elde edilir
-
Avantajları
-
Çok ucuz ve bol bulunan hammadde
-
Yüksek azot içeriği → gübrede etkin
-
Soğutucu olarak çevresel açıdan CFC ve HCFC’lere göre daha güvenli (ozon tabakasına zarar vermez)
Güvenlik / Dikkat
-
Toksik gazdır: Yüksek derişimde solunduğunda solunum yollarını tahriş eder, ölüme yol açabilir.
-
Aşındırıcıdır: Cilt ve gözle temasında ciddi tahriş ve yanıklara neden olabilir.
-
Yanıcıdır: Belirli konsantrasyonlarda patlayıcı karışımlar oluşturabilir.
-
Depolama sırasında basınç altında sıvılaştırılır (sıvı amonyak).
